Komitet Nauk Orientalistycznych PAN
1952-2022

Komitet Nauk Orientalistycznych PAN (KNO) - organ koordynujący działalność orientalistyki polskiej powołano w 1952 r. Ówczesna nazwa to: Komitet Orientalistyczny. W latach 1960-1961 przekształcony został w Sekcję Orientalistyczną Komitetu Nauk Filologicznych, po czym w roku 1962 restytuowano Komitet Nauk Orientalistycznych. W latach 1965-1970 działalność KNO była zawieszona.

W pierwszych latach KNO miał 9 członków. W 2002 r. KNO liczył 39 osób. Przewodniczącymi byli: Ananiasz Zajączkowski (1952-1962), Tadeusz Lewicki (1963-1965, 1970-1983), Witold Tyloch (1984-1989), Maciej Popko (1990-1992), Mieczysław J. Künstler (1993-2006), Marek Mejor (2007-2019). Od 2020 r. przewodniczącym KNO jest Piotr Taracha. W latach 1984-1992 Tadeusz Lewicki był przewodniczącym honorowym. W 2009 członkiem honorowym KNO został Edward Tryjarski.

Swą działalnością KNO obejmuje nauki o Azji i Afryce ze szczególnym uwzględnieniem nauk humanistycznych i społecznych. KNO inicjował i integrował badania naukowe, koordynował zadania dydaktyczne placówek orientalistycznych i afrykanistycznych, prowadził działalność wydawniczą, opiniodawczą, ekspercką i opiekuńczą, organizował sesje i konferencje, utrzymywał współpracę z zagranicą. Swą działalnością przyczyniał się do rozwoju orientalistyki polskiej oraz badań nad językami i kulturami Azji i Afryki, do integracji środowisk naukowych. Współdziałając z Polskim Towarzystwem Orientalistycznym, upowszechniał osiągnięcia orientalistyki i popularyzował wiedzę o Azji i Afryce.

KNO do końca lat 80. prowadził badania, patronując wielu pracom naukowym w zakresie języków, literatury, historii, kultury, socjologii i ekonomii krajów Azji i Afryki.

KNO oceniał poziom polskich pism orientalistycznych ("Rocznik Orientalistyczny", "Przegląd Orientalistyczny", "Folia Orientalia", "Africana Bulletin"), a także działalność Polskiego Towarzystwa Orientalistycznego i Polskiego Towarzystwa Religioznawczego. Rekomendował też wybitniejsze prace orientalistyczne do nagród naukowych PAN.

KNO zainicjował w roku 1954 serię monografii pt. Prace Orientalistyczne. Do 2021 r. ukazały się 44 tomy. Również w 1954 r. KNO przejął od Polskiego Towarzystwa Orientalistycznego wydawanie czołowego polskiego pisma orientalistycznego "Rocznik Orientalistyczny". Od 1954 r. do 2021 r. ukazało się 56 dalszych tomów tego pisma. W latach 1961-1970 "Prace" i "Rocznik" wydawał Zakład Orientalistyki PAN. W latach 70. KNO wypromował serię Historyczno-Socjologiczne Monografie Krajów Afryki.

KNO organizował (często wespół z PTO i innymi instytucjami) międzynarodowe i krajowe spotkania naukowe, np. Konferencja w Nieborowie (1955), II Międzynarodowe Sympozjum nt. teoretycznych problemów literatur orientalnych (1972), czy teoretycznych problemów języków Azji i Afryki (1980), sesja poświęcona osiągnięciom nauk orientalistycznych w 60-leciu Polski Niepodległej (1978), której materiały wydano w serii Prace Orientalistyczne t. 29 (Oriental studies in the sixty years of independent Poland, 1983), a także liczne sesje poświęcone ważniejszym rocznicom i wybitnym postaciom w historii orientalistyki, jak Marian Lewicki (1956), Władysław Kotwicz (1972, 2012), Jan Reychman (1975), Tadeusz Kowalski (1978), Eugeniusz Słuszkiewicz (1982) czy Włodzimierz Zajączkowski (1983).

Na szczególną uwagę zasługuje wkład KNO do obchodów Roku Mickiewiczowskiego (1955, elementy orientalne w twórczości Mickiewicza). W 1958 r. KNO wziął udział w pracach Polskiej Grupy Roboczej Wschód-Zachód dla realizacji projektu Wschód-Zachód przy Polskim Komitecie ds. UNESCO i w Tygodniu Zbliżenia Kulturalnego z Krajami Wschodu.

KNO prowadził działalność opiniodawczą i ekspercką: analiza podręczników szkolnych z zakresu literatury, historii i geografii, opinia o studiach orientalistycznych, prognozy rozwoju orientalistyki, opinia o kierunkach rozwoju szkolnictwa wyższego w zakresie orientalistyki. W latach 90. KNO oceniał dorobek: Zakładu Krajów Pozauropejskich Polskiej Akademii Nauk za lata 1986-1990, orientalistyki polskiej za lata 1992-1993, orientalistycznych badań literaturoznawczych w zakresie literatur orientalnych, dokonań orientalistyki polskiej w latach 1945-1995.

Staraniem KNO powołano Zakład Orientalistyki PAN (1953-1969) i Komisję Orientalistyczną Oddziału Krakowskiego PAN (1957).

Formą reprezentacji orientalistyki polskiej na świecie było w latach 1974-1994 członkostwo KNO w Union Internationale des Etudes Orientales et Asiatiques.

KNO wielokrotnie występował o reaktywowanie placówki orientalistycznej w PAN. Przedmiotem jego troski była też biblioteka zlikwidowanego w 1969 Zakładu Orientalistyki. KNO zabiegał o fundusze na zakup książek, o zachowanie wymiany zagranicznej publikacji, finansował prenumeratę czasopism.

Od 2008 roku w ramach stałej działalności Komitetu cztery razy w roku odbywają się posiedzenia naukowe z referatami prezentowanymi przez członków KNO i zaproszonych gości. Organizowana jest cykliczna międzynarodowa konferencja orientalistyczna, początkowo co 2 lata, a od 2017 roku do chwili obecnej jest to konferencja organizowana dorocznie we współpracy z orientalistyką Uniwersytetu Warszawskiego. Przedstawione podczas konferencji referaty publikowane są w „Roczniku Orientalistycznym” lub w monografii wydanej w serii Prace Orientalistyczne.

Źródło: Komitet Nauk Orientalistycznych / Maria Kozłowska // W: Polska Akademia Nauk 1952-2002 : placówki i komitety / [red. tomu Leszek Kuźnicki]. - Warszawa : Upowszechnianie Nauki - Oświata “UN-O”, 2002. - s. 332-334, sprawozdania roczne KNO PAN.